Мае вершы, змешчаныя ў кнізе
“Белакрылая птушка”
Зборнік выйшаў у выдавецтве
“Беларусь”
Якімовіч, А. М. Белакрылая птушка : аповесці,
вершы / Аляксей Якімовіч. – Мінск : Беларусь, 2021. – 199 с.
Аляксей
Якімовіч
Успамін
Сонца на усходзе
Косы распускае,
Лашчыць маю вёску,
Ярка асвятляе.
Вёсачка, вёсачка,
Ты мяне люляла,
Песні беларускія
З мамаю спявала.
Помню я бярозкі,
Што
беглі ля дарогі
І травіцу помню,
Як лашчыла ногі.
Помню,
як чаромха
Пахам сустракала,
І зорачку помню,
Што над вёскай
ззяла.
Цешыў салавейка
Вясною ля крыніцы,
Зімою віталі
Ружовыя сініцы.
Помню іх мелодыі,
Помню галасы.
Помню, як шапталі
З ветрам каласы.
Помню наша поле
І лужок зялёны,
Помню: частавалі
Мяне сокам клёны.
Вёсачка паіла
Цёплым малаком,
Берагла, як пана,
Вечарам і днём.
Вёсачка, вёсачка,
Ты мяне люляла,
Песні беларускія
Ад душы спявала.
Тут разам з сябрамі
Пратаптаў сцяжынкі.
Тут гуляў з братамі,
Не лічыў хвілінкі.
Бег, ды не спяшаўся,
Ўсюды паспяваў.
Разам з табой, вёска,
Сілу гартаваў.
-- Гэ-эй! – няслося рэха
Маё у ляску.
След
свой я пакінуў
Ля рэчкі, на пяску.
Ў школку адпраўляўся,
Буквар
ў руках трымаў.
Мядзяны званочак
Звінеў, запрашаў.
--
Добры дзень! – гучала
Ў вёсачцы маёй.
Вёсачка, была ты
Для
мяне сястрой.
Добрай і любімай,
Вернай, дарагой.
А
цяпер у марах
Я жыву з табой.
У марах самых светлых,
Што
квеценню цвітуць,
Што спакой і радасць
У душу нясуць.
Вёсачка,
вёсачка,
Ты мяне люляла,
Песні маіх прашчураў
Ты са мной
спявала.
Аляксей Якімовіч
На мяжы
На мяжы, дзе поле,
Вішанька стаіць,
А у Ганны маладой
Сэрцайка шчыміць.
Вянуць ў тонкай вішні
Зялёныя лісточкі.
Уздыхае Ганначка,
Выцірае вочкі.
Яе любы Янка
Вішню пасадзіў.
Зямлю утаптаўшы,
Добранька паліў.
Няма ў хаце Янкі.
З ворагамі б'ецца.
Пазаўчора ён пайшоў,
А годам здаецца.
Смалой лезуць ворагі,
Працаваць не хочуць.
Чужое забраўшы,
Сядзяць і рагочуць.
-- Не пушчу іх ў вёску, --
Так сказаў ёй Яначка,
Прытуліўшы на хвілінку
Ля новага ганачка.
Ён з
мужчынамі пайшоў.
Ёй здалося: згінуў.
Тады вусны прашапталі:
-- Адну мяне
пакінуў!
Не, яна тут не адна.
Вішня разам з ёю.
Вечарком яе палье
Цёплаю вадою.
Узмужнее вішанька,
Пад сонцам закрасуе,
Ягадкай
чырвонаю
Янку пачастуе.
2021
Аляксей
Якімовіч
Сядзіць хітрун шчакасты…
Сядзіць хітрун шчакасты,
Ў руках бізун трымае
І зграю лапавухіх
Натхняе, павучае:
-- На мову беларускую
Ўсёй зграяй нападайце,
Як піражок з
начынкай,
Па слову адгрызайце!
Тузаюць хвастатыя
Наша «калі ласка».
Увечары чакае іх
Смачная кілбаска.
А потым наваліліся
На слова «карагод».
Жыло, бяды не ведала,
Любіў яго народ.
Спалохалася, плача
Слова
«немаўлятка»,
Як зусім маленькае,
Слабенькае дзіцятка.
А мілае «крынічанька»
Па грудзі закапалі
І да крывой сасонкі
Для здзеку прывязалі.
Бягуць
слоўцы,
Ўцякаюць як мага:
Здалося, што з'явілася
Бабулечка Яга,
Якая не шкадуе,
Вакол усё знішчае,
Бо жалю чалавечага,
Чужая нам, не мае.
Параненыя, курчацца
«Маркота» і «сцяжынка»,
«Скарга» і «мяжа»,
«Гадзінка»
і «хвілінка».
-- -- --
-- -- --
-- --
Прачнуўся сярод ночы,
Сон мройны адганяю,
У словах беларускіх
Спакой душы шукаю.
Тут яны, са мною
«Сядзіба»
і «каханне»,
«Даведка» і «даёнка»,
«Гасцінец» і «світанне».
2020
Аляксей Якімовіч
Помню
Каля рэчкі я сяджу,
З ёю размаўляю,
На зялёным беражку
Душу адкрываю.
Цячэ мая рэчка,
Цякуць
мае словы,
Людзьмі паважанай
Беларускай мовы.
Ціха вымаўляю,
Настрой паднімаю,
На высокім беражку
Прашчураў вітаю.
І яны ад веку
Тут адпачывалі,
Словамі дзяліліся,
Беларусь
стваралі.
З песняй наша Беларусь
Жыла, працавала,
Казачкай
дзівоснай
Асілкаў праслаўляла.
Тых, што не баяліся
Змеяў шматгаловых,
За каго маліліся
Дзеці і удовы.
Нашы словы тут гучалі,
Як зярняты, ўсходзілі.
Час мінуў, і да мяне
Яны папрыходзілі.
Вакса,
вусны, ветразь,
Абрус, лясун, абцас,
Бомы, бубен, бэлька,
Збруя, зброя,
прас.
Мурог, мяжа, націна,
Гонар, гоман, гмах,
Парада, века, вежа,
Падлога, водар, пах.
Шмат стварылі прадзеды,
Гадамі бераглі,
Каб сёння беларусамі
Назваць сябе змаглі.
Я помню іх, вясковых,
Я
помню гарадскіх –
Прашчураў цудоўных,
Родзічаў маіх.
2021
Аляксей Якімовіч
Палюбілі гусі…
Палюбілі гусі
Жыць у Беларусі.
Ляцяць гусі шэрыя,
Крыламі махаюць,
Пругкае паветра
Разам рассякаюць.
Палюбілі гусі
Жыць у Беларусі.
На лужку зялёным
Траўка іх чакае.
Сакавітая яна,
Сілы прыбаўляе.
Палюбілі гусі
Жыць у Беларусі.
Возера блакітнае
На сонейку ззяе.
Сямейка гусіная
Тут адпачывае.
У густым чароце
Хаткі тут будуе,
Гусянятак
маладых
На волі гадуе.
Палюбілі гусі
Жыць
у Беларусі.
Хвалькі набягаюць,
Сонейка смяецца.
Навакольнае
жыццё
Казачным здаецца.
Палюбілі гусі
Жыць у
Беларусі.
2021 год.
Аляксей Якімовіч
У
бярозавым гаёчку
У бярозавым гаёчку
Танцы пачаліся.
Камары-дудары
За дудачкі ўзяліся.
Стараюцца камары,
Шчокі раздзімаюць.
Драўляныя дудачкі
Весела іграюць.
Пчолка залатая
Крыльцамі махае,
Ганарлівага
жука
Ў кола запрашае.
Зялёненькі конік
У скокі пусціўся.
Музыку пачуўшы,
Тут ён прызямліўся.
Рыжаваты муравей
З мурашкаю танцуе.
Ён стараецца, заўжды
З музыкай сябруе.
Прыгажуня-страказа
Ляціць, як маланка.
Дазваляе страказе
Шырокая
палянка.
Божыя кароўкі
Кружацца заўзята.
Для іх
танцы на палянцы
Сапраўднае свята.
Даўганогі павучок
Злазіць з павуцінкі.
Яна стужкаю блішчыць
Ля тоненькай асінкі.
Гучыць музыка ў
гаёчку,
Жыхароў яднае,
Летам на палянцы
Настрой паднімае.
2021
Аляксей Якімовіч
Песенька
Цёмна за акном,
Вецер пралятае,
Маці ля дачушкі
Песеньку спявае.
Люлі,
люлі, люлі…
Спі, кветка дарагая.
Цябе, маё дзіцятка,
Добры
сон чакае.
Ён з табою сёння
Будзе начаваці.
Спадабалася
яму
Тут, у нашай хаце.
Ён табе цудоўную
Казачку
раскажа,
Зорачку дзівосную,
Як заснеш, пакажа.
Няхай ззяе зорачка,
Шлях твой асвятляе.
Няхай мілай кветачцы
Сілы прыбаўляе.
Няхай з табой шчасце
Заўжды разам крочыць,
Каб злоснае вока
Не змагло сурочыць.
Ходзіць цемра за акном,
Вецер пралятае.
Глядзіць вочкамі малая,
Зорачку шукае.
2021
Аляксей Якімовіч
Каля
хаты
Стаю каля хаты,
Ў садзік пазіраю,
Цяжка уздыхнуўшы,
Гучна вымаўляю.
--
Любачка-дзяўчынка,
Выйдзі на хвілінку,
Беленькаю ручкаю
Пачухай маю
спінку.
Уджаліла балюча
Пчолка залатая.
Баліць мая спінка,
Стала як не тая.
Не магу сагнуцца,
Слязу выціраю.
Тваёй ласкі, Любка,
Я даўно чакаю.
З садзіка вішнёвага
Любка пазірае,
Ды мяне не бачыць,
Мне не спагадае.
Не
бачыць, не чуе,
Па садзе гуляе.
Не бачыць, не чуе
Любка маладая.
Можа, яе пчолкі
Звонам аглушылі.
Можа, ёй таксама
Бяды нарабілі.
Цвітуць ў садзе кветкі,
Ляцяць да іх пчолы.
Я стаю ля хаты
Сумны, невясёлы.
Стаю і гадаю,
Сэрца
ў грудзях б'ецца.
Да каханай Любкі
Яно моцна рвецца.
Наляцела
на мяне
Маці Любкі – Насця.
-- Раскрычаўся, нібы драч,
Перашкодзіў
прасці!
Потым не стрывала.
Схапіла дубінку.
Два разы дубінкай
Пачухала спінку.
Бег як угарэлы,
За спіну трымаўся.
Што пчала і ў хаце,
Я не здагадаўся.
Мінулі гадочкі.
Ажаніўся з Любкай.
Называю я яе
Вішанькай, галубкай.
Помню
той дзянёчак,
Помню, як дубінкай
Пачухала цешча
Балючую спінку.
2021
Аляксей Якімовіч
Канцэрт
Зашчоўкаў салоўка,
І жаўрук азваўся.
На ускрайку лесу
Канцэрт распачаўся.
Шпак працяжна свішча,
Зязюля кукуе.
Дзяцел стукае па дрэве,
Дзюбу тут мацуе.
Бусел даўганогі
Стаіць і клякоча.
Даўгахвостая
сарока
Глядзіць і стракоча.
Шэрая варона
Каркае заўзята.
Сёння у вароны
Гэты дзень як свята.
Каралёк з бярозы
Трэлі рассыпае,
Пеначка-вяснічка
Яму дапамагае.
Разышлася сойка.
«Чжээ», -- заспявала.
На узлесак птушак
Яна
запрашала.
Прыгожая пліска
Галавой ківае.
Ёй здалося, што яна
Найлепей спявае.
Прыляцела ластаўка
І зашчабятала,
Самую высокую
Ноту падабрала.
Верабейка гарадскі
Спявае
і скача.
У яго за горадам
Прыгожая дача.
На лясным ускрайку
Весяляцца птушкі.
Вы іх хочаце пачуць?
Настаўляйце вушкі.
2021
Аляксей Якімовіч
Ля
кастра
Прыйшоў ўчора на вайну
З вернымі сябрамі.
Прысягнулі ля кастра,
Што будзем братамі.
Гарыць
весела касцёр,
Полымя шугае,
Беларускіх ваяроў
Цешыць і яднае.
Раптам куля прасвістала,
Ў цемру паляцела.
Лютых ворагаў гурба
На нас наляцела.
Мы схапілі галавешкі,
У ворагаў шпурнулі.
Не здаліся,
прымянілі
Вогненныя кулі.
Потым дзіды узялі,
Сябе паказалі:
У балота злыдняў,
Як дзікоў, загналі.
Ля кастра сядзела дзесяць,
А
сем засталося.
Гэтай ноччу мы не спалі:
Ваяваць прыйшлося.
Стаю ля бярозы,
Тулюся спіною.
Тры каханыя заплачуць
Ў вёсцы за ракою.
Загалосяць тры кабеты –
Ўдовы маладыя.
Шаблямі пасечаны
Гадкі залатыя.
Не спіцца ў хаце
І маёй каханай.
Ўся душа яе ў слязах,
Стала свежай ранай.
Не плач, дарагая
Жоначка Маруся.
Раніцаю светлаю
Ў хату я вярнуся.
З перамогаю прыйду,
Ворагаў прагнаўшы.
Ні на крок не адступлю,
Дрэўка дзіды сцяўшы.
Ў змроку летняй ночы
Кастры
дагараюць.
Хлопцы-беларусы
Край абараняюць.
Яго называем
Бацькаўшчынай мілай.
-- Абаронім! Адстаім! –
Гучыць з новай сілай.
2021
Аляксей Якімовіч
Размова
з зямлёй
Зямля, ты мой прытулак,
Ты дом утульны мой.
Тут я хаджу, ступаю.
Здаецца,
я тут свой.
Жыву, хоць у трывозе.
Гляджу і уздыхаю,
Малюся іншы раз.
Бяду так адганяю.
Малюся, адганяю
Нядобрых думак рой.
Пагаварыць хачу я,
Мая зямля, з табой.
Дай мне вады сцюдзёнай,
Каб смагу
наталіць.
Мне пакажы крынічку,
Што ў цішыні цурчыць.
Дай радасць і усмешку,
Каб вольна дыхаць мог,
Каб ўсе свае набыткі
Не змарнаваў, збярог.
Дай спелых памідораў,
Зялёных агурочкаў.
Яшчэ прышлі, зямліца,
Крамяненькіх
грыбочкаў.
Гляджу і уяўляю:
Сямейкамі растуць.
Прачнуцца людзі рана.
Ў кашах іх панясуць.
Дай яблычкаў ружовых,
І вішанек мне дай.
Хачу сабраць у садзе
Багаты ураджай.
Дай соку мне напіцца,
Што капае з бярозы
Вясною, як пакінуць
Нас лютыя марозы.
Дай кветачак дзівосных.
Няхай растуць, красуюць.
Няхай яны мяне
Палоняць, зачаруюць,
Як
казкай, як каханнем,
Гарачым, дарагім.
На луг з каханай прыйдзем,
На іх мы паглядзім.
І вымавіць каханая:
-- Прыгожая зямля!
Стаім на ўскрайку луга,
Любуемся здаля.
-- Дай! – вымаўляю,
Нібыта ў мройным сне.
Зямля, напэўна, чуе.
Святло бачу ў вакне.
--------------------------
Прашу: мне дай.
А сам
Табе, зямля,
Што дам?
2021
Аляксей Якімовіч
Сустрэча
Прыйшлі з сяброўкай
Ягадкі
збіраць,
Ягадкі збіраць,
Збаночкі напаўняць.
Ходзім па палянцы,
Ягадкі збіраем,
Ягадкі збіраем,
Збаночкі напаўняем.
Ягадкі духмяныя,
Спелыя, чырвоныя.
На палянцы кусцікі,
Як адзін, вядроныя.
Ходзім мы з сяброўкай,
Збаны напаўняем.
Хочам радасць перадаць.
Песню пачынаем.
Пра крынічаньку лясную,
Што вадой частуе,
І пра хлопца маладога,
Што адзін гаруе.
У
кустах трывожна
Птушкі закрычалі.
Расхацелася спяваць.
Ножкі
задрыжалі.
На палянку выйшаў
Дзядуля барадаты.
Прывітаўся, як тутэйшы:
-- Добры дзень, дзяўчаты.
Мы стаім з сяброўкай,
Збаны прыціскаем.
Ведаем: Лясун прыйшоў.
Дабра не чакаем.
Чуем: кажа нам Лясун:
-- Ў хату запрашаю.
Там на лаве за сталом
З вамі паспяваю.
Мы рвануліся, пабеглі
Хутка, што ёсць сілы.
На хвіліначку здалося:
Свет вакол нямілы.
Цяпер нават ў вёсцы
Дзядоў абмінаем.
Мы дзяўчаты маладыя.
Юнакоў кахаем.
2021
Аляксей Якімовіч
Былое
Было каханне…
Прапала,
дагарэла.
Як вугалёчак шэранькі,
Мігнула і датлела.
Туды
ты не вяртайся,
Там шчасця не шукай.
На чорным папялішчы
Не
створыш рай.
Нібы па мінным полі,
Ты будзеш там хадзіць.
Там
нават кошцы
Не зможаш дагадзіць.
У кут чырвоны не пасадзяць,
Тваіх
жаданняў не пачуюць.
А словам колкім, як іголкай,
Скрывіўшы вусны, пачастуюць.
Цябе так давядуць,
Што закрычыш: «Усявышні!
Чаму тут, на зямлі,
Я трэці лішні?»
Той, хто здрадзіў аднойчы,
Здрадзіць тысячу раз.
Па душы тваёй пройдзе,
Як уключаны прас.
Запячэ, забаліць
Незагойная рана.
Зноў падумаеш ты:
На душы так пагана!
Не ідзі, не вяртайся.
Дом чужы не сагрэе.
Не шукай цяпла там,
Дзе зіма, дзе завея.
Азірніся вакол.
Свет – як з кветак вяночак.
Усміхніся яму,
Знайдзі мілы куточак.
2021
Аляксей Якімовіч
Едзе
мілы на вайну…
Едзе мілы на вайну,
Хмара выплывае.
Яна мілага майго,
Відаць, даганяе.
Як дагоніць, перуном
Жудасным
аглушыць.
Цішыню нашых палёў,
Чорная, парушыць.
Жоўтая маланка
Жахне па вачах.
Будзе сніцца мілы
Доўга па начах.
Ў снах будзе прыходзіць,
Мяне суцяшаць.
Я яго рукамі
Не змагу абняць.
Не змагу прывеціць,
За стол пасадзіць,
Не
змагу з ім разам
Ў ягады схадзіць.
Пан магутны вецер,
Наляці хутчэй,
Гэту чорны хмару
Разгані, развей.
Стаю на каленях,
Твар мой у слязах.
Гэта чорна хмара
Наганяе жах.
Слёзы, нібы бобінкі,
Падаюць на дол
І на вышываны
Ўзорамі
прыпол.
Сама вышывала
Ніткаю чырвонай,
Потым аздабляла,
Як трава, зялёнай.
Мілы сядзеў побач,
Усміхаўся мне.
Яго называла
Сонейкам ў вакне.
Хмара наплывае…
Грукнула,
здаецца.
Будзе навальніца,
Зямля здрыганецца.
Чую: свіснуў вецер,
Завыў, загудзеў,
На цяжкую хмару
З сілай наляцеў.
Наляцеў, парваўшы
На шматкі яе.
Дарма не прапалі
Слёзанькі мае.
Я на нашым полі
Сярпом жыта жну.
На кані
мой мілы
Едзе на вайну.
Дом пакінуў мілы,
Ў рукі зброю ўзяў,
Каб па нашым полі
Вораг не ступаў.
2021
Аляксей Якімовіч
Зразумеў
Зялёная траўка
Расце на падворку.
-- Скасі гэту траўку, --
Прашу я Рыгорку.
Ляжыць мой Рыгорка,
Ў кулак пазяхае.
-- Хіба цябе траўка
Ў хату не пускае?
-- З вясны не касіў ты.
Высокая, густая.
Вазьмі касу ў рукі,
Даўно цябе чакае.
-- Касу кляпаць трэба,
Потым навастрыць.
Не магу, не хочацца.
Душа не ляжыць.
-- Схадзі палі градку.
Морква прападае.
Дождж нас абмінае,
Ўся зямля сухая.
Пазяхнуў
Рыгорка.
-- Морква прападае?
Палоць яе трэба:
Зеллем
зарастае.
-- Прапалі, будзь добры,
Пакажы, што здатны.
Ўстань
хутчэй з канапы,
Не ляжы, як ватны.
Скрывіўся Рыгорка.
--
Жоначка, не лайся.
Кумпячка я з'еў бы,
Адрэж, пастарайся.
--
З'ела кумпячок
Разам з каўбасою, --
Кажу я Рыгорку
І гляджу
асою.
Зразумеў Рыгорка,
Што з ім не жартую.
-- Не злуй, мая
кветка.
Скашу траўку тую.
Косіць Рыгор траўку,
Ў вакно пазірае.
Адчувае: на стале
Кумпячок чакае.
2021
Аляксей Якімовіч
Каля
нашай рэчанькі…
Каля нашай рэчанькі
Вярба маладая.
Прыйдзі сюды, Насцечка.
Я ж цябе
чакаю!
Мілая галубка,
Прыйдзі, усміхніся.
На лавачку сеўшы,
Зірні, прытуліся.
У кустах салоўка
Шчоўкае, спявае.
Ён цябе таксама
Даўненька чакае.
Яго песню будзем
Слухаць
да світання.
Я стаю, гадаю,
Ці збудзецца жаданне.
Цяжка без каханай:
Сумна, адзінока.
Радасць, як жар-птушка,
Уцякла далёка.
Бачу: уздоўж рэчкі
Ідзе мая Насця.
Не пакінула мяне
Сённяшняе шчасце.
Хіліцца над рэчкай
Вярба маладая.
Побач з ёй
салоўка
Цёхкае, спявае.
2021
Аляксей
Якімовіч
У
скверыку
У цяністым скверыку
Прыгожая лаўка.
Побач з гэтай лаўкай
Падрастае траўка.
Сеў на лаўку Слаўка,
Люду запрасіў,
Накрыўку бутэлькі
Хутка адкруціў.
Весяліцца Люда,
Весяліцца
Слаўка.
Прытуліў іх скверык,
Прытуліла лаўка.
На зялёнай траўцы
Зялёныя паперкі,
Зялёная бутэлька
І нават цукеркі.
Усеўшыся на дрэвах,
Каркаюць вароны:
-- Паглядзіце, людзі!
Сметнік
тут зялёны!
2021
