Іх помніць Беларусь

Іх помніць Беларусь

Рагвалод – князь беларускага палітычнага цэнтра ў Полацку.

Гады жыцця: 945-947 — каля 980.

 Сваты ноўгарадскага князя Уладзіміра Святаславіча ў Рагвалода (з левага боку); Рагвалод і яго дачка Рагнеда (з правага боку). Мініяцюра Радзівілаўскага летапісу, XV ст.

Прадслава (Ефрасіння) Полацкая – першаасветніца. За вялікія заслугі на рэлігійнай і культурнай ніве царквой залічана ў лік святых.

Гады жыцця: 1102 – 1173.

Кірыла Тураўскі – таленавіты пісьменнік. У Тураве быў за епіскапа. Пісаў казанні, малітвы і прамовы.

Гады жыцця: каля 1130 – 1182.

Віцень – уладар беларускага гаспадарства. Пры ім наша дзяржава ўзышла да вяршыні сваёй магутнасці і стала называцца Вялікае Княства Літоўскае.

Гады жыцця: 1260 -- 1316.

Альгерд – вялікі князь Вялікага Княства Літоўскга. Актыўна развіваў беларускую культуру, уводзіў у карыстанне беларускую мову.

Гады жыцця: каля 1296 – 1377.

 

Вітаўт – вялікі князь Вялікага Княства Літоўскага. Пры ім Вялікае Княства было найбольш магутным.

Гады жыцця: каля 1350 – 1430.

Канстанцін Астрожскі – слаўны кіраўнік, гетман беларускага войска. Меў вялікія перамогіў 1512 годзе над татарамі на Лапушне, а ў 1514 годзе беларускае войска пад яго кіраўніцтвам пад Оршай атрымала вялікую перамогу над войскам Масковіі. Аб гэтым вось як гаворыцца ў беларускай народнай песні:

Ой, у нядзельку параненька

                                                            Узышло сонца хмарненька,

                                                            Узышло сонца над борам,

                                                            Па-над Сялецкім таборам.

                                                            А ў таборы трубы йграюць,

                                                            Да ваяцкае парады зазываюць,

                                                            Сталі рады адбываці,

                                                            Адкуль Воршы здабываці:

                                                            А ці з поля, а ці з лесу,

                                                            А ці з рэчкі невялічкі?

                                                            А ні з поля, а ні з лесу,

                                                            Толькі з рэчкі невялічкі.

                                                            А ў нядзелю параненьку

                                                            Сталі хлопцы-пяцігорцы

                                                            Каля рэчкі на прыгорцы:

                                                            Гучаць разам з самапалаў,

                                                            З сяміпалых ад запалаў,

                                                            Б’юць паўсоткаю з гарматаў.

                                                            Масква стала наракаці,

                                                            Места Воршу пакідаці,

                                                            А як з Воршы ўцякалі,

                                                            Рэчку невялічку пракліналі:

                                                            “Бадай ты, рэчка, сто лет высыхала,

                                                           Як нашая слава тутака прапала,

                                                           Бадай высыхала да сканчэння свету,

                                                           Што нашай славанькі ўжо нету.

                                                           Слава Воршы ўжо не горша.

                                                           Слаўся, пан Астроскі”.

Францыск Скарына – першадрукар, выдавец, перакладчык, асветнік.

Гады жыцця: 1490 – 1541.

Ад самага нараджэння звяры, якія ходзяць у пустыні, ведаюць ямы свае, птушкі, якія лятаюць у паветры, ведаюць гнёзды свае; рыбы, якія плаваюць у моры і ў рэках, ыуюць віры свае; пчолы і ім падобныя бароняць вуллі свае, -- гэтак жа і людзі, дзе нарадзіліся ў іўскормлены… да таго месца вялікую ласку маюць.

                                                                    Францыск Скарына

Васіль Цяпінскі – гуманіст і патрыёт Беларусі. На беларускую пераклаў Евангелле. У прадмове да яго з горкасцю піша, што некаторыя беларусы “ў польскія школы або іншыя сябе і дзеці свае без устыду заправуюць”.

Гады жыцця: каля 1540 – 1604

Сымон Будны – гуманіст, асветнік,  выдаў па-беларуску шмат рэлігійных кніг, заклікаў любіць беларускую мову. “Бо слушным ёсць тое, каб вашы княжацкія міласці любілі мову таго народу, якім даўныя продкі і іх княжацкія міласці панове бацькі вашых княжацкіх міласцяў спрадвеку слаўна кіруюць”, -- так пісаў.

Гады жыцця: 1530 – 1593

Лявон Сапега – канцлер Вялікага Княства Літоўскага. Пад яго кіраўніцтвам у 1588 годзе быў выданы ў трэцяй рэдакцыі Статут Княства на беларускай мове. Два папярэднія Статуты (1529 і 1566 гадоў) таксама былі выдадзены на беларускай мове.

Гады жыцця: 1803  – 1878

Януш Радзівіл – беларускі магнат, князь. Не пайшоў ні з Польшчай, ні з Расіяй. У 1655 годзе выступіў на баку Швецыі, каб з яе дапамогай адрадзіць Беларускае гаспадарства – Вялікае Княства.

Гады жыцця: 1654 — 1655

 Тадэвуш Касцюшка – удзельнік барацьбы Рэчы Паспалітай супраць Расіі і Прусіі, а таксама ўдзельнік вайны за незалежнасць ЗША. Лідар нацыянальна-вызваленчага паўстання 1794 года ў Рэчы Паспалітай супраць расійска-прускай акупацыі краіны.

Кастусь Каліноўскі – рэвалюцыянер, публіцыст, адзін з кіраўнікоў паўстання 1863 года.

Гады жыцця: 1838 – 1864.

…Няма чаго ждаці ад нікога, бо той толькі жне, хто пасее. Так сейце ж, дзцюкі, як прыйдзе пара, поўнаю рукой – не шкадуйце працы, -- каб і мужык быў чалавекам вольным…

        Кастусь Каліноўскі

Міхал Валовіч – актыўны ўдзельнік паўстання 1830 – 1831 гадоў і кіраўніік сялянскага паўстання на Слонімшчыне 1833 года. Нарадзіўся ў маёнтку Парэчча Слонімскага павета.

Гады жыцця: 1806 – 1833.

Ігнат Грынявіцкі – студэнт Тэхналагічнага Інстытута ў Пецярбурзе. Як удзельнік народавольскага руху, арганізаваў баявы гурток. Помсцячы за смерць Кастуся Каліноўскага і іншых беларускіх паўстанцаў, у  1881 годзе забіў расійскага цара Аляксандра другога. Загінуў у час гэтай акцыі.

Гады жыцця: 1856 – 1881.

Браты Іван і Антон Луцкевічы – сябры Цэнтральнага Камітэта Беларускай Сацыялістычнай Грамады, у 1906 годзе ў Вільні арганізавалі выпуск першай легальнай беларускай газеты “Наша доля”.

Антон Луцкевіч

Іван Луцкевіч

Актам ад 25 сакавіка 1918 года Беларусь абвешчана самастойнай незалежнай дзяржавай – Беларускай Народнай Рэспублікай. Яе кіраўнікі: Іван Серада (Прэзідэнт), Язэп Варонка (Прэзідэнт Сакратарыяту Рады), сябры Рады: Раман Скірмунт, Антон Аўсянік, Паўлюк Аляксяюк, Пётра Крэчэўскі, Язэп Лёсік.

Дзеячы БНР у 1918 годзе. Іван Серада сядзіць другі злева.

Браніслаў Тарашкевіч – адзін з арганізатараў палітычнай арганізацыі пад назвай Беларуская Сялянска-Работніцкая Грамада ў Заходняй Беларусі (1926 год), якая ставіла сваёй мэтай вызваленне з-пад польскага панавання.

Гады жыцця: 1892 – 1938

Якуб Колас – народны паэт Беларусі. Заслужаны дзеяч навукі Беларусі.

Гады жыцця: 1882 – 1956.

Мой родны кут, як ты мне мілы!..

                                           Забыць цябе не маю сілы!

                                           Не раз, утомлены дарогай,

                                           Жыццём вясны мае убогай,

                                           К табе я ў думках залятаю

                                           І там душою спачываю.

                                                            Якуб Колас

Янка Купала – народны паэт Беларусі.

Гады жыцця: 1882 – 1942.

Ідуць народы з лета ў лета

                                                 К жыццю, к святлу з бяды, з жуды,

                                                 А мы, як цені з таго свету,

                                                 Ідзём, не знаючы куды.

                                                 ………………………….

                                                 Пад непрагляднай марай ночы

                                                 Нам не дабачыць нашых крыўд.

                                                 На свет падняць баімся вочы,

                                                 Сабе сам кожны ўжо абрыд.

                                                                           Янка Купала

Максім Багдановіч – паэт, аўтар літаратурна-крытычных і публіцыстычных артыкулаў.

Гады жыцця: 1891 – 1917.

Народ, Беларускі Народ!

                                                   Ты – цёмны, сляпы, быццам крот.

                                                   Табою ўсягды пагарджалі,

                                                   Цябе не пушчалі з ярма

                                                   І душу тваю абакралі, --

                                                   У ёй нават мовы няма.

                                                                    Максім Багдановіч

Васіль Быкаў – народны пісьменнік Беларусі.

Гады жыцця: 1924 – 2003

Уладзімір Караткевіч – пісьменнік, паэт.

Гады жыцця: 1930 – 1984.