З напісанага даўней
Вакол абновы
Два
месяцы працягаўся я па магазінах, каб купіць пінжак.
--
Не магу купіць сабе пінжак. Пінжакі малых памераў ёсць у продажы, а большых
памераў днём з агнём не знойдзеш, -- паскардзіўся знаёмаму.
--
А я маленькіх цвічкоў не магу купіць. У нас так: пінжакі выпускаюць маленькія,
а цвікі – вялікія, -- сказаў знаёмы і параіў: -- Дарма не бі ногі. Схадзі ў дом
быту і закажы сабе абнову.
Паслухаўшыся
яго, восьмага верасня накіраваўся ў дом быту, што знаходзіцца на Брэсцкай вуліцы.
--
Мы вам маглі б пашыць пінжак, але патрэбнай тканіны ў нас няма, -- паведамілі
там.
Я
адправіўся ў стары ваенны гарадок, дзе таксама размяшчаецца дом быту. Там мне
сказалі:
--
Мы ўжо цэлы тыдзень не працуем. Няма тканіны.
Накіроўваюся
ў магазін “Тканіны”, дзе купляю неабходны матэрыял.
На
Брэсцкую вуліцу расхацелася ісці, а таму заходжу ў дом быту, што знаходзіцца ў
цэнтры Слоніма насупраць помніка Леніну. Закройшчыца хуценька зняла з мяне
мерку, а затым касір-прыёмшчыца стала афармляць заказ.
Яна
ўсё піша, а я ўсё сяджу, задаволены. Нарэшце чую:
--
За пашыў пінжака з вас адзін мільён сто шаснаццаць тысяч пяцьсот рублёў.
Я
ўстаю з крэсла.
--
На мінулым тыдні, калі быў у вас, вы сказалі, што пашыў пінжака каштуе адзін
мільён рублёў.
--
Я сказала прыблізна. Распішыцеся.
За
адзін тыдзень цана ўзрасла на сто шаснаццаць тысяч пяцьсот рублёў”, -- адзначаю
пра сябе, але распісваюся ў квітанцыі і аддаю касірцы ручку. Яна ж тыцкае
пальцам у верхні кут квітанцыі.
--
Яшчэ тут распішыцеся.
--
Навошта?
--
За пераразлік.
Гляджу
з недаўменнем.
--
За які пераразлік?
--
За пашыў пінжака вам прыйдзецца даплаціць у выпадку інфляцыі. Такі загад выдаў
наш дырэктар.
--
За пераразлік распісвацца не буду. Заплачу тую суму, якую налічылі мне цяпер, у
дзень заказу, -- кажу, агрызнуўшыся.
Касірка
кліча сабе на дапамогу сяброўку. Мабыць, нейкую начальніцу. Я не цікаўлюся, хто
яна, бо добра ведаю, што ў падобных сітуацыях сваё прозвішча яны звычайна не
называюць.
--
Ён не хоча распісвацца за пераразлік.
--
Не хочаце? А ў нас маленькая зарплата! – са злосцю кідае мне начальніца.
--
За пашыў пінжака я плачу вам мільён сто шаснаццаць тысяч пяцьсот рублёў. Хіба
гэта мала?
--
Мала!
--
Дык у магазіне гатовы пінжак каштуе мільён чатырыста тысяч рублёў!
--
Не хочаце распісвацца за пераразлік – забірайце тканіну!
Маё
абурэнне паступова нарастае.
--
Калі забяру тканіну, то занясу і пакладу яе вашаму дырэктару на стол.
Мне
ўсё-ткі аддалі квітанцыю. Іду дамоў абураны, узлаваны, разнерваваны. Сустракаю
знаёмага.
--
Ну як, пашыў сабе пінжак? – цікавіцца ён.
Расказаў
яму аб тым, што здарылася ў доме быту, а затым запытаўся:
--
Можа, паскардзіцца на іх?
Знаёмы
махнуў рукою і азірнуўся.
--
Братка, дарма не бі ногі. Ідзі дамоў, ляж на канапу і адпачні. У нас цяпер шмат
розных праблем.
Аляксей
Якімовіч, жыхар г. Слоніма.
Напісана ў верасні 1998 года.
Газета тады магла каштаваць 2500 рублёў.
Колькі каштуе пасадзіць
бульбачку?
Неяк
разгаварыўся са знаёмым калгаснікам Іванам К. Тэму гаворкі закранулі балючую,
гарачую, як і цяперашняя веснавая пара – пасадка бульбы.
--
Сёлета я пасаджу сорак пяць сотак. Для гэтага мне спатрэбіцца прыблізна 700
кілаграмаў бульбы. У калгасе выпісаў адну тону, бо трэба нешта ж есці. За ўсё
заплачу чатыры мільёны рублёў, -- сказаў знаёмы.
Рэч
у тым, што ў мінулым годзе ў многіх вяскоўцаў не ўрадзіла бульба. Некаторыя
накапалі столькі ж, колькі пасадзілі. Таму людзі вымушаны звяртацца да старшыні
свайго калгаса, каб выпісаць бульбы для пасадкі. Не, я не хачу папракаць
старшынь калгасаў. Маўляў, абдзіраюць бедалагу калгасніка, беручы грошы за
бульбу. Вядома, за ўсё трэба плаціць.
Майму
знаёмаму калгасніку яшчэ пашанцавала. Яму ўдалося выпісаць бульбы, а многім не
хапіла. Людзі ўзбуджаныя, незадаволеныя, нават сварацца адзін з адным. Вясковае
начальства нервуецца.
“Божа!
Да чаго ж мы дажыліся! – думаю я. – Па радыё, па тэлебачанні, у газетах трубяць
пра дасягнутыя поспехі, пра нейкі эканамічны цуд, а калгасніку ноччу не спіцца,
усё непакоіцца, як пасадзіць бульбу”.
--
За пасадку і апрацоўку бульбы я, відаць, заплачу яшчэ 150 тысяч рублёў, --
працягвае гутарку Іван К. – Магчыма, нават больш. Каб выкапаць бульбу, аддам
яшчэ каля паўтара мільёна рублёў, што на транспарт, што на закуску, што на
гарэлку. Вось і лічы. Больш пяці мільёнаў будзе каштаваць мне бульбачка. А мая
зарплата ў месяц – мільён дзвесце тысяч. Выходзіць, пяць месяцаў ад пасадкі да
капання буду працаваць толькі на бульбу. А яшчэ невядома, ці ўродзіць яна.
Я
прыкідваю: колькі мне, настаўніку, каштавала б яна, калі б, напрыклад, вырашыў
пасадзіць дзесяць сотак бульбы.
У
калгасе насенне мне не выпішуць. Прыйдзецца ісці на базар. Там за дзесяць
кілаграмаў прыйдзецца заплаціць тысяч шэсцьдзесят плюс за тое, каб прывезці
бульбу на поле. Затым у калгасе трэба выпісаць чатыры тоны гною па восемдзесят
рублёў за тону. Яшчэ на 320 тысяч палягчае кішэнь. Трактарыст за пасадку возьме 250 тысяч. Потым
яе трэба будзе апрацаваць: за сотку заплачу 20 тысяч, не меней. Карацей, мне
расхацелася саджаць бульбу.
Успамінаю
пасляваенныя пяцідзесятыя гады. Я тады быў малы, але добра адклалася ў памяці,
як аднавяскоўцы ў калгасе працавалі амаль што за дарма, за славутыя працадні. У
сярэдневяковым Рыме рабоў хоць кармілі, а калгаснік мусіў яшчэ думаць, як яму
зарабіць на хлеб.
Аляксей Якімовіч, в. Касцяні.
Напісана ў маі 1998 года.