Аляксей Якімовіч
Нам хочацца стаць мацнейшымі за
стыхію.
Вецер хмары падганяе…
Вецер хмары падганяе,
Над зямлёй маўчком плывуць
І маланкі з перунамі
На сабе яны нясуць.
Дзесьці блісне бліскавіца,
Палыхне жоўтым агнём,
Нават самай цёмнай ноччу
Стане ўсё відаць, як днём.
Вецер цешыцца, гудзіць:
Ад яго цяпер залежыць,
Дзе свой цяжар хмара скіне,
Каб дажджом зямлю паліць.
Я бягу услед за ветрам…
-- Не ляці, пан, не ўцякай,
Прыпыніся на хвілінку,
Разам з хмарай пачакай!
Вусны крывяцца ад крыку,
Звон бясконцы у вушах.
Мабыць,
ён знарок падкраўся,
Каб спыніць, нагнаўшы жах.
Не спыніў, не утрымаў.
Я
бягу, бягу, бягу…
Даганю цябе, пан вецер,
Шлях адужаю, змагу.
Ты ляціш на
луг шырокі,
Ужо хутка будзеш там.
За табою прыцягнуся
І руку табе падам.
Потым разам паімчымся,
Сілы злучым у адну.
Можа, убачым неўзабаве
Недзе ўдалечы вясну.
Нашу радасць, наша шчасце,
Нашу мару, весялосць.
-- Не бяжы так, чалавеча,
Не уводзь мяне у злосць.
Тут, на лузе на шырокім,
Кветкі дзіўныя растуць.
Твае ногі іх патопчуць,
Ім узняцца не дадуць.
Цябе
многія баяцца:
І травінка, і пчала,
І бярозка, што нядаўна
На узлеску
падрасла.
Я бягу, ветру не чую,
Для мяне бязмоўны ён.
Я бягу,
дагнаць я мушу,
Інакш гэта будзе сон.
Я свае сляды пакіну
І на лузе, і ў ляску,
І на самым небяспечным,
Самым стромым беражку…
2020 год.
Цалкам гэты верш надрукаваны ў маёй кнізе «Карп у футры», выдадзенай выдавецтвам
«Беларусь» у 2021 годзе.
• У слове "след" напісанне зычнай літары не
адпавядае вымаўленню. Каб праверыць, якую літару патрэбна пісаць, звярніцеся да
слова ласкава (утварыце яго памяншальна-ласкальную форму). (Слядок.)
• Якое слова ў вершы вам найбольш падабаецца? Чаму?
• Знайдзіце ў тэксце словы, у якіх назіраецца
характэрная асаблівасць беларускай фанетыкі -- ужываецца працяжны, не выбухны
гук... ([г]).
• Назавіце слова, у якім
колькасць літар і колькасць гукаў не супадае.
• Дакажыце, што ў тэксце ёсць
звароткі.
Помніце!
Назоўнік у ролі зваротка членам сказа не з’яўляецца.
• Якое слова ў вершы вам найбольш падабаецца? Чаму?
• Падкрэсліце ў кожным сказе дзейнік і выказнік; у
дужках укажыце пытанні, на якія яны адказваюць, і часціну мовы, якой яны
выражаны. Растлумачце знакі прыпынку.
• У якім (якіх) слове (словах) сказа больш звонкіх гукаў, у
якім (якіх) -- глухіх?
• Пры напісанні слова "гінуць" у якім месцы вас падпільноўвае Памылка Памылкаўна? Чаму?
• Падбярыце рускі адпаведнік да слова "гінуць".
Параўнайце гучанне і напісанне. (Пропадают.)
• Знайдзіце ў тэксце слова, у якім назіраецца
характэрная асаблівасць беларускай фанетыкі -- ужываецца заўсёды цвёрды гук ...
([дж]).
• Абазначце
прыстаўкі ў словах “скіне”, “паліць”.
• Знайдзіце
ў адным са сказаў слова, якое складаецца з чатырох гукаў і запісваецца з
дапамогай пяці літар.
• Пастаўце пытанне да дзеепрыметніка “няскошаных”. Ці можна з дапамогай
пытання вызначыць яго форму? (Мае поўную
форму.)
• Выпішыце словазлучэнне з дзеепрыметнікам. Перабудуйце яго так, каб не з дзеепрыметнікам пісалася асобна.
Запішыце словазлучэнні парамі.
Узор. Непрачытаная кніга -- кніга не прачытана, або яшчэ не прачытаная
кніга, або не прачытаная мною кніга і г. д.
Назавіце ў вершаваным тэксце
дзеепрыслоўны зварот.
Помніце! Дзеепрыслоўе адказвае на пытанні што
робячы? што зрабіўшы? (як? калі?
чаму? і інш).
• Якое
граматычнае значэнне перадае канчатак у слове "бягу"?
• Якое
граматычнае значэнне перадае канчатак у слове "ветру"?
• Растлумачце
ўмовы пастаноўкі знакаў прыпынку ў сказе з аднароднымі членамі.
• Шляхам падбору блізкага па значэнні слова растлумачце лексічнае
значэнне назоўнікаў "пярун”, “бліскавіца”. (Гром, маланка.)
• Знайдзіце ў сказе слова, у якім назіраецца характэрная асаблівасць
беларускай фанетыкі -- ужываецца прыстаўны гук ... ([в]). (Вусны.)
•
Выкарыстаўшы ўзор разважання, абгрунтуйце правільнасць пастаноўкі коскі ў апошнім сказе пятай страфы тэксту.
Узор разважання. У сказе "Прыйшоўшы дамоў са школы, я адразу пераапранаюся і саджуся абедаць" ёсць дзеепрыслоўе
"прыйшоўшы", якое мае залежныя словы: прыйшоўшы (куды?) дамоў, прыйшоўшы (адкуль?) са школы. Значыць, гэта дзеепрыслоўны
зварот. Ён стаіць у пачатку сказа, таму пасля яго ставіцца коска.
• Запішыце прыслоўі ў чатыры слупкі ў залежнасці ад пытанняў,
на якія яны адказваюць.
• Назавіце ў тэксце прыслоўі. Вызначце іх сінтаксічную ролю.
Помніце! Прыслоўе ў сказе найчасцей бывае акалічнасцю альбо
азначэннем, калі адносіцца да назоўніка.
• Дакажыце, што ў тэксце ёсць пабочнае слова.
• Чаму прыслоўе "неўзабаве" з не пішацца разам?
Выберыце патрэбнае сцвярджэнне:
а) таму што гэтае слова без не не ўжываецца;
б) таму што гэта незначальнае прыслоўе.
• Прыстаўка не- ў
неазначальных прыслоўях знаходзіцца пад націскам ці не пад націскам? (Пад націскам.) Пры неабходнасці
звярніцеся да вучэбнага дапаможніка.
• Падбярыце антонім да прыслоўя “нядаўна" без прыстаўкі.
•
Назавіце ў тэксце лексічныя паўторы.
Чаму яны ўжываюцца?
Назавіце ў вершы прыназоўнікі. Паміж
якімі словамі яны выражаюць адносіны?
• Графічна абазначце ў адным са сказаў даданыя члены.
