Гульня “Ад старту да фінішу
разам з лексікай-
• Каб паспяхова дабрацца да фінішу, выканайце заданні да тэмы “Лексіка”.
• Вось што тэрмін “лексіка” паведамляе пра сябе:
Я вас з моваю знаёмлю,
Яе
багацце адкрываю.
Да мяне заўжды прыходзьце.
У госці шчыра запрашаю.
Аляксей Якімовіч.
Тэст.
• Дайце правільны адказ.
Лексіка ў перакладзе з
грэчаскай мовы азначае:
1) слова;
2) мова.
Лексіка – гэта:
3) усе часціны мовы;
4) усе словы мовы, яе
слоўнікавы склад (запас).
Навука, якая вывучае лексіку,
называецца:
5) марфалогія;
6) лексікалогія.
Лексіка дапамагае нам:
7) узбагаціць свой слоўнікавы
запас;
8) вывучыць часціны мовы.
Лексічнае значэнне слова –
гэта:
9) яго правільнае вымаўленне;
10) яго змест, тое, што яно
азначае.
Вывад.
Лексіка – усе словы мовы, яе
слоўнікавы склад (запас). Лексічнае значэнне слова – яго змест, тое, што яно
азначае.
• Прачытайце словы.
Камяніца, канапа.
• Якому лексічнаму значэнню яны адпавядаюць?
1. Від мэблі для сядзення і
ляжання. 2. Цагляны або каменны дом, хлеў.
[1, с. 151, 152]
Тэст.
Выберыце патрэбнае.
• Лексіка парапнуе нам пазнаёміцца:
1) з адназначнымі словамі;
2) з мнагазначнымі словамі;
3) з часцінамі мовы;
4) са словамі ў прамым
значэнні;
5) са словамі ў пераносным
значэнні;
6) з агульнаўжывальнымі
словамі;
7) з гукамі мовы.
• Словы, прапанаваныя для гульні (выберыце патрэбнае з прапанаваных).
Агульнаўжывальнае слова (добра вядома ўсім, шырока
выкарыстоўваецца)
1. Марфалогія, урок.
Слова ў прамым значэнні (яго асноўным, пастаянным значэнні)
2. Ідзе (снег), ідзе (мужчына).
Слова ў пераносным значэннем (тут уласцівасці аднаго
прадмета (з’явы) пераносяцца на другі (другую), для чаго выкарыстоўваецца слова
з адным і тым жа асноўным значэннем)
3. Мяккае (сядзенне), мяккі (характар).
Адназначнае слова (мае адно значэнне)
4. Карусель, кароль.
Мнагазначнае слова (мае некалькі значэнняў, абазначае
розныя прадметы ці з’явы, але ў чым-небудзь падобныя паміж сабой)
5. Каравай, копія.
Амонімы
(гучаць і пішуцца аднолькава, але маюць рознае значэнне; абазначаюць зусім
розныя прадметы ці з’явы, яны не падобны паміж сабой)
6. Кавалер, кажан (лятучая
мыш).
• Устаўце ў сказы патрэбныя словы з прапанаваных для гульні.
1. Мой першы … у школе пачаўся
ў дзевяць гадзін раніцы (Аляксей Якімовіч).
2. Неўзабаве я заўважыў, што за мною … мужчына сярэдніх гадоў (Аляксей Якімовіч). 3. Усе нашы аднакласнікі
добра ведалі, што ў майго сябра Сымона … характар (Аляксей Якімовіч). 4. … наблізіўся да залатога трона і, штосьці
прашаптаўшы, сеў на яго (Аляксей Якімовіч).
5. На шхматнай дошцы стаялі тры белыя пешкі і … (Аляксей Якімовіч). 6. У хаце на сцяне майго суседа Піліпа вісела …
карціны вядомага мастака (Аляксей
Якімовіч). 7. “Мой новы знаёмы
Васіль – … бацькі”, -- адзначыў я пра сябе (Аляксей
Якімовіч). 8. “Першы … у вёсцы”, -- так многія казалі пра Алеся (Аляксей
Якімовіч). 9. Вядучы свята ўрачыста аб’явіў: “Цяпер перад вамі выступіць
Васіль Апановіч -- … ордэна Францыска Скарыны!” (Аляксей Якімовіч).
• Якія словы тут рыфмуюцца?
1. Са словам восы
Рыфмуецца агульнаўжывальнае слова б.. .
2. Са словам шчокі
Рыфмуецца агульнаўжывальнае слова д.. .
3. Са словамі ў пераносным значэнні залаты чалавек
Рымуюцца словы ў прамым значэнні м.. дры..
.
4. Са словамі ў
пераносным значэнні неба край
Рыфмуюцца словы ў прамым значэнні ме..
м.. .
5. З адназначным
словам вуха
Рыфмуецца адназначнае
слова м.. .
6. З адназначным словам галінка
Рыфмуецца
адназначнае слова дз.. .
7. З мнагазначным
словам іголка
Рыфмуецца адназначнае слова ё.. .
8. З мнагазначным
словам сліва
Рыфмуецца адназначнае слова дз..
.
9. З амонімам карнет
Рыфмуецца адназначнае слова б.. .
Для даведкі.
Карнет1 – у царскай арміі:
першы афіцэрскі чын у кавалерыі.
Карнет2 – духавы медны музычны
інструмент у выглядзе ражка.
[1, с. 160]
• Адказ да слоў “камяніца”, “канапа” (выкарыстоўвайце толькі для
кантролю): 2, 1.
• Адказы да задання “Словы, прапанаваныя для гульні” (выкарыстоўвайце
толькі для кантролю): 2, 2, 2, 1, 2, 1.
• Адказы да сказаў (выкарыстоўвайце толькі для кантролю; напісаны
наадварот): кору, езді, іккям, ьлорак, яіпок, релавак.
• Адказы да вершаванага тэксту (выкарыстоўвайце толькі для кантролю;
напісаны наадварот): ысоб, ікёлад, кесавырд ылам, йам цясем, ахум, акнычўязд, аклё,
авізд, телаб.
Выкарыстаная літаратура
1. Баханькоў
, А., Гайдукевіч, І. Шуба , П. Тлумачальны слоўнік
беларускай мовы / А. Я. Баханькоў, І. М. Гайдукевіч, П. П. Шуба. Для сярэд.
школы. 2-е выд., перапрац. і дап. –
Мінск : Нар. асвета, 1972. – 376 с.
Распрацаваў Аляксей Якімовіч
