Цікавае з гісторыі Беларусі
Людзі
• Чалавек на тэрыторыі Беларусі з’явіўся ў сярэднім палеяліце (прыкладна
100 – 40 тысяч гадоў таму).
• Першы гістарычна вядомы князь першай старажытнабеларускай дзяржавы –
Полацкага княства – князь Рагвалод (сярэдзіна 10 стагоддзя).
• Самымі паспяховымі Вялікімі князямі Вялікага Княства Літоўскага лічацца
Альгерд (1345 – 1377 г.г.)
і Вітаўт (1392 – 1430 г.
г.). У час іх кіраўніцтва ВКЛ пашырыла свае межы да Чорнага і Балтыйскага мораў
і да вытокаў рэк Волга, Ака (на ўсходзе) і да Варшаўскага ваяводства (на
захадзе).
• Першым епіскапам, які на нейкі час замураваўся ў манастырскай вежы і
жыў пустэльнікам, быў Кірыл Тураўскі. Ён пісаў звароты да веруючых,
малітвы-споведзі, аповесці-прытчы.
• Упершыню рускія людзі пачалі пасяляцца ў беларускім краі ў канцы 15
стагоддзя. Звычайна гэта былі бежанцы ад царскага прыгнёту з Масковіі і іншых
раёнаў Расіі.
• Першы чалавек у свеце, які апісаў на схемах, канструкцыях, малюнках
шматпрыступкавую ракету ў выдадзенай у 1650 годзе ў сталіцы Нідэрландаў
Амстэрдаме кнізе “”Вялікае мастацтва артылерыі”, -- беларус з Віцебшчыны
Казімір Семяновіч.
• Самы вядомы тэрарыст, які ў 1881 годзе бомбай забіў цара Расійскай
імперыі, -- беларускі дваранін Ігнат Грынявіцкі.
• Першы беларус, які атрымаў званне Героя Савецкага Саюза (1936 г.), – М. А. Сяліцкі.
• Першы двойчы Герой Савецкага Саюза – лётчык-знішчальнік маёр Грыцавец
С. І. (збіў 40 самалётаў ворага, у тым ліку 7 за адзін дзень).
• Адзіны ў свеце лётчык, які ў час Курскай бітвы ў адным паветраным баі
збіў 9 самалётаў, -- беларус: старшы лейтэнант Аляксандар Гаравец (1915 – 1943 г. г.)
• Ураджэнцы Брэстчыны П. Клімук і Міншчыны У. Кавалёнак першымі сярод беларусаў сталі
лётчыкамі-касманаўтамі і двойчы Героямі Савецкага Саюза.
Культура, асвета і рэлігія
• Першыя школы на тэрыторыі Беларусі з’явіліся ў 11 стагоддзі пры
манастырах і пра дварах князёў.
• Упершыню на тэрыторыю Беларусі хрысціянства прыйшло ў 10 стагоддзі з
Візантыі.
• Першымі хрысціянамі ў Полацкім княстве былі Рагнеда і Ізяслаў.
• Першую друкарню заснаваў у Вільні (сталіцы Вялікага Княства Літоўскага)
ў 1522 годзе Францыск Скарына. Тут ён выдаў “Малую падарожную кніжыцу” на
старабеларускай мове.
• Першая друкарня ў Брэсце з’явілася ў 1533 годзе.
• Першая друкарня ў Нясвіжы з’явілася ў 1562 годзе.
• Самы старажытны манументальны (каменны) храм на тэрыторыі Беларусі –
Полацкі Сафійскі сабор (сярэдзіна 11 стагоддзя).
• Першая друкаваная беларуская кніга “Псалтыр” была выдадзена ў 1517
годзе ў Празе Францыскам Скарынам (на сорак сем гадоў раней, чым першая
друкаваная руская кніга).
• У 1523 годзе ў Кракаве ўпершыню выдадзена паэма Міколы Гусоўскага
“Песня пра зубра”.
• У 16 стагоддзі ў Беларусі ўпершыню з’яўляюцца батлейкі – перасоўныя
лялечныя тэатры.
• Першую беларускую энцыклапедыю стварыў Я. Ф. Карскі. У 1922 годзе ён
закончыў працу над трохтомным выданнем “Беларусы”.
• У 1926 годзе рэжысёрам Ю. Тарычам па аповесці Міхася Чарота “Свінапас” быў
створаны першы мастацкі фільм “Лясная быліна” (на тэму грамадзянскай вайны).
• У 1921 годзе на тэрыторыі Заходняй Беларусі, занятай белапалякамі,
упершыню было створана Таварыства беларускай школы. Яго ўзначаліў Браніслаў
Тарашкевіч.
Іншае
• Самы старажытны горад Беларусі – сталіца Полацкага княства Полацк.
• Першыя печы-домніцы, зробленыя з гліны, у Беларусі з’явіліся ў 7
стагоддзі да н. э. Людзі знаходзілі на балоце бурую жалезную руду і выплаўлялі
з яе жалеза.
• Першы манетны двор у нас з’явіўся каля 1381 – 1382 г. г.
• Першы манетны двор у Брэсце з’явіўся ў 1659 годзе.
• Першы манетны двор у Гродне з’явіўся ў 1706 годзе.
• Першыя суседскія абшчыны сфарміраваліся ў Беларусі ў 8 стагоддзі.
• Самая першая (і адна з найпершых у Еўропе) Канстытуцыя – Статут
Вялікага Княства Літоўскага 1529 года – напісана на старабеларускай мове.
Перакладалася на лацінскую мову (1530
г.), на польскую (1532 г.) і іншыя мовы.
• Самая буйная бітва сярэднявечча – Грунвальдская (15 чэрвеня 1410 года).
З абодвух бакоў удзельнічала больш чым 200 тысяч вояў. З 40 палкоў 30 прыбылі
пад баявымі сцягамі з выявай “пагоні”, з іх 20 палкоў з’яўляліся этнічна
беларускімі. У выніку гэтай бітвы вораг страціў забітымі 40 тысяч вояў, 15
тысяч вояў было ўзята ў палон. Пасля такога разгрому рыцараў Тэўтонскага ордэна
на нашы землі 500 гадоў не ступала нага ўзброенага немца.
• У першых летапісных упамінаннях аб гарадах называецца больш чым 30
гарадоў на тэрыторыі Беларусі: Тураў, Заслаўль, Віцебск (10 стагоддзе), Брэст,
Мінск, Пінск (11 стагоддзе), Гомель, Гродна (12 стагоддзе), Навагрудак, Слонім,
Магілёў (13 стагоддзе).
• У 1927 годзе на 15 з’ездзе Усерасійскай Камуністычнай партыі
бальшавікоў упершыню было прынята рашэнне аб правядзенні палітыкі
калектывізацыі сельскай гаспадаркі.
• У 1932 – 1933 гадах у Беларусі пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі ўпершыню
быў уведзены пашпартны рэжым. Але калгаснікі пашпартоў не атрымалі.
• Згодна Кнізе рэкордаў Гінэса, самае масавае знойдзенае пахаванне (больш
30 тысяч чалавек) ахвяр рэпрэсій, расстраляных спецкамандамі НКВД да 1941 года,
знаходзіцца ва ўрочышчы Курапаты пад Мінскам.
• Першая беларуская палітычная партыя з’явілася восенню 1902 года ў
Санкт-Пецярбурзе. Яе стварылі студэнты-беларусы В. Іваноўскі, А. Пашкевіч, І.
Луцкевіч і іншыя.
• У 1955 годзе ўпершыню быў зацверджаны Дзяржаўны гімн БССР.
