З напісанага даўней
Свет вачыма “нацыяналіста”
У магазіне
На
сваёй роднай мове ў сваім родным Слоніме звяртаюся да прадаўшчыцы. Яна нейкі
час глядзіць на мяне, напэўна, вывучаючы.
--
Вы мяне не разумееце? – пытаюся.
Прадаўшчыца,
вядома ж, на рускай мове адказвае, што разумее.
Краечкам
вока заўважаю, што да мяне ціснецца жанчына гадоў пяцідзесяці, а за ёю –
мужчына… Неўзабаве вакол мяне – шчыльнае людское кола.
--
На беларускай мове размаўляе! – не стрымалася жанчына.
Мне
здаецца, што яна падобная на дзівачку. А мо я сам падобны на дзівака?
--
Я не на турэцкай мове размаўляю, -- тлумачу.
--
Вы, напэўна, пісьменнік? – цікавіцца жанчына.
Зашчымела
на душы. Ды не след паказваць гэта.
--
Хіба беларуская мова створана для пісьменнікаў?
--
Не. Але ж… -- усміхаецца жанчына і перапыняе гаворку.
--
Не часта даводзіцца чуць беларускую мову, -- басам гудзіць мужчына.
--
Мы ў Беларусі жывём. Хіба тут забаронена гаварыць па-беларуску? – міжволі
вырываецца ў мяне.
Мужчына
ківае галавою.
--
Можна. Але ж…
Чаму
яны так? Што азначае гэтае “але ж”? Магчыма, хтосьці дапаможа мне знайсці
адказ? Не. Усе маўчаць, з мяне вачэй не спускаюць. Відаць, чакаюць, што скажу
нешта незвычайнае.
Чырвоны стрыжань
Прашу
дзяўчыну-прадаўшчыцу, якая, як відаць, нядаўна скончыла школу.
--
Мне, калі ласка, чырвоны стрыжань.
Дзяўчына
абыякава вымаўляе:
--
Што?
--
Чырвоны стрыжань, -- цвёрда кажу.
На
твары дзяўчыны неўразуменне, збянтэжанасць.
--
Што-о-о?..
Я
вымаўляю па складах:
--
Чыр-во-ны стры-жань. Ка-лі лас-ка!
Дзяўчына
са страхам глядзіць на мяне. “Хіба я з рэвальверам у магазін уварваўся?” –
думаю.
--
Чырвоны стрыжань. Калі ласка! – гучна паўтараю. А потым дадаю: -- Я да Вас
звяртаюся на беларускай мове. Вы хто па нацыянальнасці?
--
Ад бацькоў чула, што беларуска, але ж…
Перагнуўшыся
праз прылавак, я паказваю пальцам.
--
Дайце вунь тое, што піша чырвоным чарнілам.
--
А-а-а, стержень! – узрадавалася дзяўчына.
Вось
такі дыялог. Смешна? Га?
Адна справаздача
Чытаю
справаздачу аднаго з кіраўнікоў нашага горада.
--
Мы імкнемся развіваць беларускую мову!..
--
Але ж колькасць беларускамоўных класаў у Слоніме катастрафічна памяншаецца, --
у думках спрачаюся з ім.
--
Але ж гэта цяпер назіраецца ва ўсёй Беларусі, -- чую, як кажа ён мне.
--
Але ж гэта ненармальна. Ва ўсёй Беларусі, атрымліваецца, сядзяць такія ж, як
ты, -- адказваю яму.
Мы не японцы
Размаўляю
з адукаваным мужчынам маіх гадоў. Ён вельмі хваліць японцаў.
--
Японцы – малайцы! Амерыканцы як ні стараюцца, а не могуць іх падпарадкаваць.
Японцы сваёй культурай бароняцца, сваю самабытнасць захоўваюць. А пра мову як
клапоцяцца, аберагаюць яе, як дзіцё! Японская культура, японская мова аберагае
іх ад чужаземшчыны.
--
Чаму ж мы так не робім?
--
Але ж мы не японцы, -- даносіцца ў адказ.
Без галавы
Іду
па вуліцы, раптам чую:
--
Гэй!
Спыняюся.
Праз дарогу да мяне спяшаецца знаёмы настаўнік. Падыходзіць і замест прывітання
паведамляе:
--
Ты добры хлопец. Але ж сёння на педнарадзе наш дырэктар абазваў цябе
нацыяналістам.
--
Перадай свайму дырэктару, -- кажу, -- што ў яго ёсць туфлі, касцюм, капялюш,
але ж няма галавы.
Настаўнік
стаіць разявіўшы рот, а я іду далей.
Водгук
Паказаў
гэтыя замалёўкі аднаму добраму знаёмаму.
--
Як ацэніш?
--
Ну… Чытаюцца. Цікава. Але ж… на беларускай мове.
Прыязджаюць амерыканцы
Прыязджаюць
амерыканцы да Міколы, які жыве са мною па суседству. У савецкія часы да прыезду
такіх гасцей па загаду з гаркама партыі і кватэру бясплатна рамантавалі, і
новую мюблю давалі. Мікола разумеў, што цяпер яму кватэру за дзяржаўны кошт не
адрамантуюць. Таму ён пачаў прасіць у начальства, каб адрамантавалі тры
пад’езды шматкватэрнага пяціпавярховіка. І вось да Міколы прыслалі
спецыялістаў, якія адрамантавалі першы і другі паверхі. Мікола жыве на першым
паверсе, а начальства, відаць, палічыла, што стомленыя доўгай дарогай
амерыканцы на трэці паверх не стануць падымацца.
Абы есці не прасілі
Размаўляю
са знаёмым, які займае кіруючую пасаду.
--
Вось да чаго дайшло! – кажу. – У Расіі людзі галадоўку аб’яўляюць.
Знаёмы
крывіцца.
--
Няхай аб’яўляюць. Абы есці не прасілі.
Развяліся
Развяліся
бабуля і дзядуля, якія разам пражылі сорак гадоў і ўнукаў выгадавалі. Выйшла
так, што старой налічылі пенсіі на сто тысяч рублёў больш, чым старому. Вось і
пачала яна штодзень пілаваць:
--
У мяне пенсія большая. Я цябе, лайдака, кармлю!
Стары
не вытрымаў і падаў на развод.
Аляксей
Якімовіч
Надрукавана ў газеце “Пагоня” 1 кастрычніка
1998 года, № 75 (352).
Газета тады каштавала
5000 рублёў.
