Поиск по этому блогу

Граматычныя заданні да майго верша «Не будзі ты, мама»

 

              Матэрыял для самаадукацыі. Граматычныя заданні да майго верша

«Не будзі ты, мама»

(Дадзены ў скарачэнні.)

 

                                                                                       Аляксей Якімовіч

Не будзі ты, мама…

 

                                                          Не будзі ты, мама,

                                                          Не будзі так рана.

                                                          Учора я гуляла

                                                          Са сваім Сцяпанам.

 

                                                          Ночка нас застала,

                                                          Дамоў не пусціла.

                                                          У чараўніцы ночкі

                                                          Вялікая сіла.

 

                                                          Казачнымі ручкамі

                                                          Ночка абнімала,

                                                          Ласкавыя слоўцы

                                                          У вушкі мне шаптала.

 

                                                          Месячык наш човен

                                                          На вадзе люляў,

                                                          Разам з цуда ночкай

                                                          Дамоў не пускаў.

 

                                                          Зорачкі зляталі

                                                          З неба, з вышыні.

                                                          І цяпер на вуснах

                                                          Іхнія агні.

 

                                                          А яшчэ, матулька,

                                                          Салоўка спяваў,

                                                          Цёхкаў, заліваўся,

                                                          На нас пазіраў.

 

                                                                                 2020 год.

Гэты верш цалкам надрукаваны ў маёй кнізе «Карп у футры», выдадзенай выдавецтвам «Беларусь» у 2021 годзе.

 

Прачытайце. Выкарыстаўшы ўзор разважання, дакажыце, што гэта тэкст.

Узор разважання. Гэта цэласнае, звязнае, сэнсава закончанае выказванне, падпарадкаванае адной тэме. Тут ёсць ключавы сказ (ключавыя сказы), непасрэдна звязаны (звязаныя) з тэмай. Значыць, гэта тэкст.

У прыведзеным тэксце ўжываюцца прыслоўі. Знайдзіце сказы з гэтай часцінай мовы.

Назавіце ў тэксце слова, у якім назіраецца характэрная асаблівасць беларускай фанетыкі -- вымаўленне мяккага зычнага перад наступным мяккім зычным. Напрыклад:  (пе[с']ня.)

Знайдзіце ў вершы словы, у якіх назіраецца характэрная асаблівасць беларускай фанетыкі -- цеканне (на месцы мяккага [т'] мяккі [ц'].)

Назавіце гукі, якія абазначаны літарай ю ў сказе перадапошняй страфы.

Пры напісанні слова "чараўніцы" ў якіх месцах вас падпільноўвае Памылка Памылкаўна? Чаму?

Падбярыце рускі адпаведнік да слова "чараўніцы". (Волшебницы.) Параўнайце гучанне і напісанне.

Складзіце сказ ці словазлучэнне са словам "чараўніцы". (Нашы чараўніцы.)

Дакажыце, што “дзед-туман” сапраўды трэба пісаць праз дэфіс.

Заўвага: калі адзіночны прыдатак стаіць перад паяснёным словам і сваім значэннем

адпавядае азначэнню-прыметніку, то дэфіс не пішацца: прыгажуня дзяўчына (= прыгожая дзяўчына ).

Раскрыйце сэнс вершаваных радкоў "ночка нас застала, дамоў не пусціла".

У прыведзеным тэксце ўжываецца часціца. Знайдзіце сказы з гэтай часцінай мовы.

  Растлумачце ўмовы пастаноўкі косак у вершы.

Назавіце прыслоўе, для якога характэрна яканне.

Помніце! На частку слоў іншамоўнага паходжання яканне не пашыраецца.

Знайдзіце прыметнікі ў тэксце. Ці робяць яны мову тэксту больш выразнай?

Знайдзіце і разбярыце па членах сказа адзін  з простых сказаў.

Выпішыце са сказа словазлучэнне з галоўным словам -- дзеясловам.

Паназірайце за словамі. З якімі галоснымі літарамі сябруюць цвёрдыя зычныя гукі, а з якімі -- мяккія?

Якое слова ў вершы вам найбольш падабаецца? Чаму?

Падбярыце сінонім да слова “люляў”. (Калыхаў.)

У слове "дзед" напісанне зычнай літары не адпавядае вымаўленню. Каб праверыць, якую літару патрэбна пісаць, звярніцеся да слова ласкава (утварыце яго памяншальна-ласкальную форму). (Дзядок.)

Дакажыце, што пара слоў “моцна пакахала” – словазлучэнне.

Якія словы ў тэксце не з’яўляюцца членамі сказа?

Назавіце зычны гук, мяккасць якога абазначаецца мяккім знакам.

Выпішыце з тэксту слова наступнай будовы: корань + канчатак.

Растлумачце пастаноўку кропак у апошняй страфе.

Вызначце назоўнікі, якія абазначаюць назву жывой істоты і асобу чалавека.

Знайдзіце ў тэксце дзеясловы. Якія дзеянні абазначаюць яны: якія ўжо адбыліся? Якія адбываюцца цяпер? Якія яшчэ адбудуцца?

Ці згодныя вы, што літара я ў слове "цёхкаў" абазначае два гукі?